در مورد اینکه FATF چیست میتوان گفت: FATF سازمانی بین‌المللی است که با تنظیم استانداردهایی علیه پولشویی و تأمین مالی تروریسم، امنیت مالی جهان را تقویت می‌کند.
گروه ویژه اقدام مالی (Financial Action Task Force) یک سازمان بین‌دولتی است که در سال ۱۹۸۹ میلادی با ابتکار گروه هفت با نگرش به سیاست‌های توسعه برای مبارزه با پولشویی بنیاد شده است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ به کارزار مبارزه با تأمین مالی تروریسم پیوست. دبیرخانه این سازمان در پاریس قرار دارد.
با گذشت زمان، وظایف FATF بیشتر شد و در سال ۲۰۱۲ مقابله با تأمین مالی فعالیت‌های خطرناک مانند اشاعه سلاح‌ها هم به وظایفش اضافه شد. در همان سال، آخرین نسخه توصیه‌هایش برای مقابله با جرایم مالی مثل پولشویی و تأمین مالی تروریسم منتشر شد. این توصیه‌ها با عنوان “استانداردهای بین‌المللی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم و اشاعه‌گری” شناخته می‌شوند.
اعضای FATF
سازمان FATF از چند بخش مختلف تشکیل شده است: اعضای اصلی (قضایی)، سازمان‌های منطقه‌ای، اعضای ناظر، اعضای وابسته و سازمان‌های ناظر. طبق گزارش سالانه FATF، این سازمان در مجموع ۱۹۴ کشور را در سراسر جهان تحت پوشش دارد. از این تعداد، ۳۸ کشور به‌عنوان اعضای اصلی فعالیت می‌کنند و دو سازمان منطقه‌ای مهم، یعنی «کمیسیون اروپا» و «شورای همکاری خلیج فارس» نیز فعال هستند.
کشورهای عضو FATF موظف هستند تا جدیدترین توصیه‌های این سازمان را تایید کرده و از آن‌ها پیروی کنند. همچنین، بسیاری از نهادهای بین‌المللی همچون صندوق بین‌المللی پول (IMF)، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، بانک جهانی و پلیس بین‌الملل به‌عنوان ناظر در FATF حضور دارند.
دسته بندی کشورها بر اساس پایبندی به اصول و قوانین FATF
FATF روند اجرای توصیه‌هایش توسط کشورهای عضو را بررسی می‌کند و پیگیری می‌کند که هر کشور چقدر این قوانین را رعایت کرده است. براساس این نظارت، کشورها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
کشورهایی که کامل توصیه‌ها را اجرا می‌کنند (عمدتاً کشورهای پیشرفته).
کشورهایی که در حال پیشرفت و تطبیق با استانداردها هستند.
کشورهایی که همکاری نمی‌کنند و در زمینه پولشویی و تأمین مالی تروریسم ریسک بالایی دارند. برخی از این کشورها در لیست سیاه قرار می‌گیرند که از ژانویه ۲۰۲۴، ایران، کره شمالی و میانمار در این لیست هستند.
کشورهایی که همکاری لازم را با این سازمان انجام نمی‌دهند، در فهرست سیاه FATF قرار می‌گیرند. کشورهایی که به‌عنوان محل امن برای تأمین مالی تروریسم و پولشویی شناخته می‌شوند، در لیست خاکستری FATF قرار می‌گیرند. قرار گرفتن در این لیست به‌عنوان هشداری برای ورود احتمالی به لیست سیاه است.
دستورالعمل مبارزه با پولشویی
اتحادیه FATF یک دستورالعمل ۴۰ ماده‌ای دارد که تمام جنبه‌های مبارزه با پولشویی را پوشش می‌دهد. از همان ابتدا مشخص بود که کشورهای عضو این اتحادیه سیستم‌های مالی و قانونی متفاوتی دارند و نمی‌توانند از یک روش واحد برای مبارزه با پولشویی استفاده کنند. به همین دلیل، دستورالعمل FATF طوری نوشته شده که هم برای همه کشورها قابل اجرا باشد و هم مانع مبادلات قانونی و توسعه اقتصادی آن‌ها نشود.
فهرست سیاه
گروه FATF هر سال فهرستی از کشورهایی که قوانین مالی و مبارزه با پولشویی ضعیفی دارند، منتشر می‌کند. این گروه از کشورهای عضو و دیگر کشورها می‌خواهد که در روابط اقتصادی با این کشورها بسیار محتاط باشند تا از فعالیت‌های تروریستی و پولشویی جلوگیری کنند. تا سال ۲۰۱۵، ایران و کره شمالی در این فهرست به‌عنوان کشورهای پرخطر شناخته شده بودند. ایران در سال ۲۰۱۶ تعهد کرد که یک برنامه اجرایی را به مدت یک سال اجرا کند، بنابراین اقدامات علیه ایران موقتاً تعلیق شد. اما برخی با این تصمیم مخالف بودند و آن را به ضرر منافع ملی می‌دانستند.
قرار گرفتن در فهرست سیاه FATF به‌طور رسمی تحریم‌زا نیست، اما در عمل کشورهایی که در این فهرست هستند با فشارهای مالی مواجه می‌شوند. بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ در تعامل با کشورهایی که در این فهرست قرار دارند، بسیار محتاط می‌شوند و حتی ممکن است از انجام معاملات با آن‌ها خودداری کنند، همان‌طور که قبل از برجام فعالیت‌های بانکی ایران تحریم شده بود. در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۹۸، ایران دوباره به فهرست سیاه FATF اضافه شد و این سازمان از کشورهای دیگر خواست تا در معاملات مالی با ایران اقدامات پیشگیرانه بیشتری انجام دهند تا خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم به آن‌ها سرایت نکند.
